Krzysztof OSUCH, SJ – Szukać i znajdować Boga we wszystkim

 Coś „tajemniczego” próbuje tak nas „programować” i determinować, by samemu pozostawać w centrum własnej uwagi. Nawet nasz Bóg i Stwórca – we Fundamencie Ćwiczeń duchownych św. Ignacego Loyoli postawiony w centrum uwagi – jawi się jako „zamachowiec” czyhający na naszą wolność, autonomię i samowystarczalność.

• Można by obrazowo powiedzieć, że choć przez „tkającą” nas myśl Stwórcy jesteśmy ukształtowani jako skierowani ku Bogu, to jednak borykamy się z (również taką) siłą grawitacyjną, która sprawia, że najchętniej koncentrujemy się na sobie. Dość długo, czasem bardzo długo, znajdujemy przyjemność w grzechu nieustannego „zakrzywiania się ku sobie” – jak powiedziałby św. Augustyn.

Prawda wyzwala

Bóg jako pierwszy wybrał nas i umiło­wał, a będąc Miłością i wspólnotą Trzech Boskich Osób, nie ma wątpliwości, czy zwrócić się do nas przyjaźnie i zaofiarować nam Przymierze Miłości. Wąt­pliwości i przeszkody są po naszej stronie. Bywamy w tak fatalnym stanie serca, iż nieraz długo zastanawiamy się, czy warto zaufać propozycji Boga, naszego Stwórcy i Przyjaciela.

• Jest to rodzaj wewnętrznego zniewolenia: nie móc dziecięco prosto i ufnie przyjąć zaofiarowaną miłość i rodzaj „paktu obronnego”, który chroni przed wszelkim złem i zagrożeniem.
• Żeby się to zmieniło, potrzebna jest akcja zbawcza. Przeprowadza ją Jezus Chrystus. Czyni to pod programowym „hasłem”: „I poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli” (J 8, 32). Nie chodzi jednak o poznanie jakiejś abstrakcyjnej prawdy czy określonego zestawu prawdziwych twierdzeń (choć to też); rzecz polega na kontakcie z Jezusem Chrystusem.
• On Sam, „wszczepiając nas w Siebie” (por. (J 15, 1-6), wyzwala i uruchamia w nas niebywały potencjał, właściwy osobie Bogu podobnej. Co to praktycznie znaczy, oglądać możemy w świętych, np. w ojcu Pio, Matce Teresie, Janie Pawle II i wielu innych.

Jest w Kościele niewątpliwie wiele sposobów i metod, którymi Duch Święty wewnętrznie aktywizuje nas i pobudza do owocowania. Jedną z cennych i sprawdzonych metod są Ćwiczenia duchowne św. Ignacego Loyoli. 

Tekst prawdziwie fundamentalny

Ćwiczenia zaczynają się „mocnym” tekstem. Jeśli się go rozważa jako rzeczywiście „zasadę pierwszą i podstawową”, według której ma się dokonać „sformatowanie” mojej i twojej wolności (sposobu dokonywania codziennych wyborów i podejmowania decyzji), to można w sobie odnotować całą gamę reakcji i uczuć.

• Osoby, które odprawiły Rekolekcje Ignacjańskie, coś o tym wiedzą, a inni niech zechcą, choćby krótko, skonfrontować się z ideałem zakreślonym w Fundamencie.
• Oto pełne brzmienie precyzyjnie ułożonego „tekstu”, przypominającego jako żywo sylogizm z dwoma przesłankami i logicznymi wnioskami.

„Człowiek po to jest stworzony, aby Boga, Pana naszego, chwalił, czcił i jemu służył, a przez to duszę zbawił duszę swoją. Inne zaś rzeczy na obliczu ziemi są stworzone dla człowieka i aby mu pomagały do osiągnięcia celu, dla którego jest on stworzony.

Z tego wynika, że człowiek ma korzystać z nich w całej tej mierze, w jakiej mu one pomagają do jego celu, a znów w całej tej mierze winien się od nich uwalniać, w jakiej mu są przeszkodą do tegoż celu.

I dlatego trzeba nam stać się ludźmi obojętnymi [nie robiącymi różnicy] w stosunku do wszystkich rzeczy stworzonych, w tym wszystkim, co podlega wolności naszej woli, a nie jest jej zakazane [lub nakazane], tak byśmy z naszej strony nie pragnęli więcej zdrowia niż choroby, bogactwa [więcej] niż ubóstwa, zaszczytów [więcej] niż wzgardy, życia długiego [więcej] niż krótkiego, i podobnie we wszystkich innych rzeczach.

[Natomiast] trzeba pragnąć i wybierać jedynie to, co nam więcej pomaga do celu, dla którego jesteśmy stworzeni” (Ćd 23). [Tekst Ćwiczeń… – http://www.madel.jezuici.pl/inigo/ignacy_cd.htm ]

Tekst jest, jak widać, krótki i zwięzły, ale już przy pierwszej uważnej lekturze wyczuwamy jego „konfrontacyjny” charakter. Oto ktoś mocno osadzony w relacji do Boga (swoiście) pozywa nas do przyjrzenia się swojej religijności, swojemu przeżywaniu odniesienia do Boga. Tak twierdząc, być może, za szybko posunąłem się „tak daleko”.

• Przyznaję, że pełne zrozumienie Fundamentu, a zwłaszcza uczynienie go praktyczną zasadą postępowania, może zająć sporo czasu. I chyba nikt (lub mało kto) powie, że już w pełni żyje według wizji i zasad Fundamentu.
• Dla św. Ignacego było oczywiste, że dopiero w długim procesie czterech tzw. Tygodni Ćwiczeń (to zajmuje około 30 dni intensywnych rozważań i modlitwy) rekolektant, trudząc się, dojrzewa do coraz pełniejszego uczestniczenia w Łasce Jezusa Chrystusa, do bycia człowiekiem Fundamentu.

„Zaszyfrowana” Miłość

Pomijając wiele kwestii, zwrócę uwagę (może ktoś to już spostrzegł) na to, że w Fundamencie ani jeden raz nie pojawia się słowo „miłość”. Rzeczywiście, samo to słowo jest najwyraźniej nieobecne, ale sama miłość Boga jest w Fundamencie jak najbardziej obecna. Miłość Boga – i obiektywnie, i dla św. Ignacego – jest najważniejsza. Autor Ćwiczeń wolał jednak (mając po temu zapewne jakieś ważne powody), mówić o niej wprost i po wielekroć dopiero na samym końcu Ćwiczeń w Kontemplacji pomocnej do uzyskania miłości (Ćd 230-237).

Na początku drogi ku zjednoczeniu z Bogiem św. Ignacy wolał miłość Boga do człowieka zaszyfrować. Szyfr jest jednak dość „prosty” i łatwo go „złamać”, wczytując się choćby w to jedno oznajmujące zdanie: „Człowiek jest stworzony” (por. Ćd 23).

• Chyba nie potrzeba nie wiadomo jak przenikliwego i genialnego umysłu, by stwórczy akt, którym Bóg powołuje do istnienia człowieka i Wszechświat, odczytać jako jedno wielkie wyznanie miłości. Potwierdzenie takiej „lektury stworzeń”, i to w wydaniu pięknym i natchnionym, znaleźć można w tych kilku zdaniach z Księgi Mądrości:  

„Nad wszystkim masz litość, bo wszystko w Twej mocy, i oczy zamykasz na grzechy ludzi, by się nawrócili. Miłujesz bowiem wszystkie stworzenia, niczym się nie brzydzisz, co uczyniłeś, bo gdybyś miał coś w nienawiści, nie byłbyś tego uczynił. Jakżeby coś trwać mogło, gdybyś Ty tego nie chciał? Jak by się zachowało, czego byś nie wezwał? Oszczędzasz wszystko, bo to wszystko Twoje, Panie, miłośniku życia! (Mdr 11, 23-26).  

My jednak mamy czy miewamy trudność z łamaniem szyfru miłości. Tego, że Bóg wyznaje nam swą Miłość, nie słyszymy z oczywistością porównywalną z widzeniem i uznaniem tego, że Słońce świeci i ogrzewa! Jakby zawodziły nas oczy i uszy, a jeszcze bardziej umysł i serce. Nic więc dziwnego, że otwarcie lub skrycie „krzywimy się”, słysząc klarowne stwierdzenia św. Ignacego (Katechizmu też), że droga do zbawienia wiedzie przez chwalenie Boga, oddawanie Mu czci i służenie Mu.

Realny opór

Niestety, nasze odniesienie do Boga, postulowane w Fundamencie, napotyka w nas na realny opór. „Coś” bardzo realnego musi w nas ten opór wywoływać. To się nie bierze z niczego czy znikąd.

• Coś „tajemniczego” próbuje tak nas „programować” i determinować, by samemu pozostawać w centrum własnej uwagi. Nawet nasz Bóg i Stwórca – we Fundamencie postawiony w centrum uwagi – jawi się jako „zamachowiec”, jako czyhający na naszą wolność, autonomię i samowystarczalność.
• Można by obrazowo powiedzieć, że choć przez „tkającą” nas myśl Stwórcy jesteśmy ukształtowani jako skierowani ku Bogu, to jednak borykamy się z (również taką) siłą grawitacyjną, która sprawia, że najchętniej koncentrujemy się na sobie. Dość długo, czasem bardzo długo, znajdujemy przyjemność w grzechu nieustannego „zakrzywiania się ku sobie” – jak powiedziałby św. Augustyn.
• – Na szczęście Bóg jest cierpliwy i zna wiele sposobów docierania do ludzi. Każdą osobę na Siebie przyjaźnie naprowadza, gdyż z każdą osobą, jako Jemu podobną, ma …romans, „święty romans”[1].

Jeśli Słońce nad nami wszystkimi codziennie wschodzi i nas ogrzewa, to tym bardziej nieustannie oddziałuje na nas potężny magnes, jakim jest Bóg. Przynajmniej w pewnych momentach i okolicznościach każdy i każda z nas odczuwa, że „pole magnetyczne” Boskiej Miłości przenika wszystkie pokłady osoby i porządkuje, ładzi je. A efektem „odczutego” ładu jest szczere pragnienie, by liczyć się z Bogiem i zbliżać do Niego poprzez każdy świadomy i dobrowolny „zamiar, decyzję i czyn”.

Także „inne rzeczy na obliczu ziemi”, o których mówi drugie zdanie Fundamentu, „wzlatują w niebo”; a dokładniej, wciąż z człowiekiem pozostając, otaczają go, służą mu i „pokornie” oddają się do jego dyspozycji, a jednocześnie bezsłownie szepcą o Tym, który je stworzył i zrobił z nich prezent dla człowieka (por. Rdz 2, 19-20). Człowiek – wreszcie czy na powrót – słysząc, o Kim (i o czym) tak naprawdę szepcą stworzenia, nie przestaje ich używać i nad nimi panować (por. Rdz 1, 28-29); przestaje ich jednak nadużywać. Nie odgradza się nimi od Stwórcy. Nie gromadzi ich po to, by czuć się bogatym, pewnym siebie i od Boga niezależnym. Rzeczy, stworzenia – jeśli im na to „pozwolimy” – po prostu w przejrzysty sposób objawiają to, czym są naprawdę w oczach Stwórcy i czym powinny być dla obdarowanego nimi człowieka.

Ktoś kiedyś powiedział: „Wszystko zmienia się w dniu, w którym dowiadujemy się, że nie jesteśmy sami”.

• Podobnie można powiedzieć, że radykalnie zmienia się nasza percepcja i widzenia wszystkiego, co jest, w dniu, w którym słońce Boskiej Miłości zaczynamy przyjmować w sposób świadomy, zreflektowany.
• Urok i potęga doświadczanej miłości Boga działają jak światło, w którym wszystkie rzeczy, wszystkie stworzenia jawią się w prawdzie.

I wtedy zaczynamy czuć całym wnętrzem, że dobrano nam właściwe, prawdziwe okulary. Jak w wierszu, zatytułowanym „Dippold optyk”. 

Co widzisz teraz?

Czerwone, żółte, purpurowe kule.

Chwileczkę!  Teraz?

Ojca, siostrę, matkę.

W porządku, a teraz?

Rycerzy w zbrojach, piękne kobiety, miłe twarze.

Weź te!

Łan zboża, miasto.

Świetnie!  A teraz?

Młodą kobietę, nad nią schyleni Aniołowie.

Mocniejsze szkła!  A teraz?

Liczne kobiety, ich wzrok jasny, usta rozchylone.

Weź te!

Tylko puchar na stole.

Aha.  Spróbujmy tych szkieł.

Tylko otwarta przestrzeń – nic określonego.

Zgadza się. Teraz?

Sosny, jezioro, letnie niebo.

Te lepsze. Teraz?

Książka.

Przeczytaj mi stronę.

Nie mogę, wzrok biegnie poza nią.

Przymierz te!

Głębia powietrza.

Wyśmienicie!  I teraz?

Światło! Tylko światło,

W nim każda rzecz jak zabawka.

W porządku. Takie właśnie damy okulary[2].  

• Światło, które w końcu, po długim dobieraniu okularów, dojrzał tytułowy Dippold optyk, jest jednym z wielkich imion Boga (por. 1 J 1, 5; J 1, 4; 12, 46). Tego samego Boga, który Mojżeszowi przedstawił się tak: „JESTEM, KTÓRY JESTEM” (Wj 3, 14). Ten Sam Bóg zechciał objawiać się na przestrzeni ludzkich dziejów, zwłaszcza w Izraelu i w Jezusie Chrystusie, jako miłujący Ojciec, jako Miłość. Św. Jan powie wprost: „Myśmy poznali i uwierzyli miłości, jaką Bóg ma ku nam. Bóg jest miłością: kto trwa w miłości, trwa w Bogu, a Bóg trwa w nim” (por. 1 J 4, 16).

Tak, zawsze gdzieś u początku drogi do Boga jest odkrycie prawdy Bytu, a także Ojcostwa, Boskiej Miłości. Im wcześniej i więcej Miłości Boga względem człowieka potrafimy wyczytać, tym lepiej dla nas – dla odnalezienia się w świecie, w życiu, pośród zadań i trudów pielgrzymowania.

W pięknym i prostym wierszu, zatytułowanym „Potęga miłości” [3], Autor pięknie opowiada, jakich to cudnych rzeczy dokonuje miłość. Wzniosłość i pełna godności proza życia – mają swe źródło w Miłości, w Bogu.

To sprawia miłość

że rzeczy

są nie tylko sobą

lecz fruną daleko

w niebo metafory

 

Magia miłości

paradoks miłości

tragizm miłości

wielki wielki ból

A ona szara

jak poranek

każdy

dzieci uczy i karmi

mężowi przebacza

i choć nie nazwana: caritas agape

to w niebie ma początek

i do nieba zbliża.

… Taki jest przywilej poetów, godny pozazdroszczenia. O ileż mniej słów. A to samo lub więcej.  

Duch Fundamentu genialnie uchwycony

Nie mogę sobie odmówić tej przyjemności, by dodać jeszcze znakomitą i pełną finezji modlitwę bł. Karola de Foucauld, który znakomicie wyraził ducha Fundamentu, przynajmniej to, co tyczy się (powiedziałbym, arystokratycznej) sztuki bycia wolnym dla Boga.

„Boże mój, daj mi łaskę, abym widział tylko Ciebie w stworzeniach, abym się nigdy na nich nie zatrzymywał ani nie zatapiał się w ich piękności materialnej czy duchowej, tak jakby ona była ich własnością, lecz tylko jak w odblasku Twoim. Spraw, abym się wzniósł ponad zasłonę… i abym tak pomijając wszelkie pozory, mógł oglądać Ciebie, Byt istotny, posiadający w całej pełni życie, a cząstkę jego wlewający w stworzenie, które mi się podoba…

Zatrzymywać się na stworzeniach to niedelikatność i niewdzięczność, nadużycie zaufania, ponieważ Ty udzielasz im piękności, a mnie dajesz odczuwać ich urok tylko po to, abym Ciebie widział, abyś mnie mógł pociągnąć do siebie, pobudzić do wdzięczności za Twoją dobroć i do miłowania Twojej piękności. W ten sposób wzywasz mię, abym się wznosił aż do Twojego tronu i duszę moją złożył Ci w adoracji, w kontemplacji ekstatycznej, wdzięczności… Niechże więc moje obcowanie będzie jedynie w niebie, bo oglądanie ziemi pozwala mi tylko domyślać się Twojej piękności i Twojej czułości…

Stworzenia, w których podziwiam odblask Twoich doskonałości i które oświecił mały Twój promień, o Słowo nieskończone, są poza mną, oddalone, oderwane ode mnie. Lecz Ty, Boże mój, dobroci, miłości nieskończona i istotna, jesteś we mnie, obejmujesz mię i całego napełniasz”.

Częstochowa, 26 stycznia 2012 – 2015    AMDG et BVMH   o. Krzysztof Osuch SJ

To rozważanie (z nieco zmienionym tytułem) i ponad 20 innych można znaleźć w książce:

http://www.sklep.deon.pl/produkt/art,49106,przyjde-niebawem-rozwazania-.html

Zobacz szczegółowy SPIS TREŚCI – http://osuch.sj.deon.pl/2013/11/17/szczegolowy-spis-tresci-ksiazki-przyjde-niebawem/